Dag tegen racisme

Racisme is in onze hedendaagse ‘tolerante’ samenleving nog steeds aan de orde van de dag. Alleen van gedaante veranderd. Dit vraagt volgens mijn collega Sabine Bernard en mij om een andere aanpak.

Als je kijkt naar het aantal meldingen van racisme in Nederland, maar ook van discriminatie in het algemeen, zijn het er maar enkele honderden op jaarbasis. Allerlei onderzoeken laten zien dat dit maar een topje van de ijsberg is. Zeker als je het legt naast de ervaren discriminatie, die nog veel vaker voorkomt. Hoe kan het dat racisme wat zo’n grote impact op iemands leven kan hebben en zo vaak voorkomt, niet kan rekenen op een brede maatschappelijke ‘verontwaardiging’ en een maatschappelijk breed gedragen interventiepalet? Dit geldt natuurlijk ook voor andere vormen van discriminatie.

Discriminatie en racisme komt nog steeds voor

In het moderne Nederland is veel vooruitgang geboekt. De openlijke vorm van discriminatie leek op zijn retour. Daar waar het vroeger veel voorkwam, werd het steeds minder getolereerd en wettelijk verboden. Maar dat is niet voldoende. Nog steeds komt die hele harde openlijke vorm van discriminatie en racisme voor. Of je nou kijkt op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en/ of binnen sport spelen harde uitsluitingsmechanismes een rol. Bij de openlijke vormen van racisme gaat het om openlijke beledigingen tot en met fysieke agressie en zelfs de overtreffende trap van fysiek geweld: het tragische voorval in Nieuw Zeeland.

Discriminatie is van gedaante veranderd

Deze openlijke vorm van discriminatie en racisme wordt ingehaald door een meer subtiele vorm: discriminatie is van gedaante veranderd. Het vindt veel vaker onder de waterlinie plaats, is sluipend en moeilijk een vinger op te leggen. Bij sollicitaties worden minderheden (vreselijk woord) minder vaak uitgenodigd, in de horeca genegeerd en veel vaker moet je uitleggen dat je een goede positie bekleedt. Een ander voorbeeld is de zich eindeloos voortslepende zwarte pieten discussie. Is hier nu sprake van sluimerend racisme of bescherming van tradities of allebei? Deze sluipende vorm is tevens in beeld gebracht in verschillende experimenten. Bijvoorbeeld het ‘Fietsendief Experiment’ waar drie jongens van dezelfde leeftijd, met dezelfde kleding, maar met een andere huidskleur en afkomst een fiets proberen te stelen. Omstanders reageren verschillend. Zie ook onderstaand filmpje.

Top-down gecombineerd met bottom-up

Een effectieve aanpak van discriminatie en racisme is gebaat bij bewustwording en agendering van onderop en leiderschap en omarming van bovenaf. Een goed voorbeeld daarvan is #metoo. Dat bracht een thema onder de aandacht dat al jaren speelde en net als discriminatie naast een hele openlijke vorm ook subtiel aanwezig was. Hier kon heel moeilijk een vinger op gelegd worden, maar via #metoo kwam het ineens boven aan de maatschappelijke en politieke agenda te staan. Het is van onderop ontstaan en dit thema is omarmd door ‘bovenaf’. Politici, ‘vooraanstaanden’ zoals popsterren en andere internationale bekendheden hebben ervoor gezorgd dat dit thema geagendeerd is gebleven. Hierdoor namen de meldingen toe, ook van mensen die tot dan toe door allerlei redenen dit niet deden. Binnen allerlei domeinen popten er nieuwe incidenten op die overgingen op een melding, allerlei delicten van vroeger kwamen aan het licht en deze leidden tot onderzoeken, juridische stappen en veroordelingen.

Bestrijding van racisme en discriminatie vraagt een beweging van onderop á la #metoo en omarming en leiderschap vanuit politieke en maatschappelijke leiders. Daarmee worden allerlei vormen van impliciet racisme zichtbaar, bespreekbaar en uiteindelijk onacceptabel.