Omgevingssensitiviteit in perspectief

De gemeente Diemen realiseert zich dat we in een tijd leven waarin je als burger best wat mag vragen van je gemeente. Dat gaat Diemen zeker niet uit de weg, zij wil het graag goed doen voor haar bewoners. Toch loopt Diemen in de praktijk soms tegen klachten en weerstand van bewoners aan wanneer veranderingen in de leefomgeving van mensen zichtbaar worden. B&A is in april 2016 gevraagd om een quickscan uit te voeren van de omgevingssensitiviteit van de ambtelijke organisatie. Hiermee wilde Diemen antwoord krijgen op de vraag hoe omgevingsgericht er gewerkt wordt en waar zich knelpunten voordoen. Met de aanbevelingen uit het onderzoek geeft Diemen een impuls aan de organisatievernieuwing die al is ingezet.

Verhouding organisatie en omgeving

Omgevingssensitiviteit zegt iets over de verhouding tussen de gemeentelijke organisatie en de omgeving waarbinnen de gemeente opereert. In die omgeving is per definitie sprake van een spanningsveld. Van gemeenten wordt verwacht dat ze transparant zijn, maar ook flexibel. Ze moeten snel en efficiënt handelen, maar tegelijkertijd een zorgvuldige belangenafweging maken. De aanwezigheid van dat spanningsveld maakt dat gemeenten niet alleen moeilijke keuzes moeten maken, maar die keuzes ook moeten kunnen uitleggen aan een kritisch publiek.

Doel van de quickscan was enerzijds het in beeld brengen hoe de ambtelijke organisatie in Diemen omgaat met dat spanningsveld, anderzijds om handvatten te bieden om de omgevingssensitiviteit verder te versterken en verankeren. B&A organiseerde werksessies met alle afdelingen van de gemeente, met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en is de straat opgegaan om met bewoners in gesprek te gaan.

Van binnen naar buiten

Onze adviseurs hebben met alle teams van de ambtelijke organisatie werksessies georganiseerd. Aan de hand van op maat gesneden casuïstiek is afgetast wat ambtenaren, management en bestuur verstaan onder omgevingssensitiviteit en waar de grootste struikelblokken zitten. We keken daarbij naar verschillende niveaus, variërend van organisatiecultuur tot vaardigheden en talenten binnen de teams. Een uitgelezen kans voor de ambtelijke organisatie om te reflecteren op het eigen handelen.

En van buiten naar binnen

Door een werksessie te organiseren met het maatschappelijk middenveld keken we ook van buiten naar binnen. Hiervoor hebben wij vertegenwoordigers van o.a. cliëntenverenigingen, ondernemers uit Diemen en het verenigingsleven bevraagd op hun ervaringen met de gemeente.

De straat op

Tot slot gingen we met ambtenaren van verschillende afdelingen de straat op om burgers te bevragen. Dit leverde niet alleen informatie op, maar liet ambtenaren ook de toegevoegde waarde zien van het zichtbaar zijn op straat. Burgers bleken begrip te hebben voor dilemma’s waar de gemeente voor staat en realistische verwachtingen te hebben. We gingen met ruim tien medewerkers van verschillende organisatieonderdelen van de gemeente, waaronder de burgemeester, de straat op en interviewden meer dan 150 Diemenaren.

Opmaat naar verandertraject

De gemeente heeft de uitkomsten van de quickscan aangegrepen om vervolgstappen te zetten in het beleidsprogramma Koers Op Initiatief (KOI), waarmee Diemen een impuls wil geven aan de al ingezette organisatievernieuwing.

“De straatinterviews bevielen ons erg goed”, aldus gemeentesecretaris Jan-Dick de Kort. “Het mes sneed daarbij aan twee kanten: de medewerkers hoorden direct van inwoners wat zij van het inlevingsgevoel van de gemeente vinden en de medewerkers straalden betrokkenheid uit richting inwoners door zelf de straat op te gaan. Dat werd ook gewaardeerd. Zo lukte het om in heel korte tijd veel inwoners (meer dan verwacht) te ondervragen en daarmee een goede indruk te krijgen hoe de inwoners tegen de gemeente aankijken (en dat beeld is behoorlijk positief). De straatinterviews waren daarmee een mooi sluitstuk van een waardevol onderzoek.”